بسم الله الرحمن الرحیم

خدمتگزار باشیم یا ارباب؟

منزلی را می شناسم که در آن یک ارباب پول دار زندگی می کرد و در این منزل عده ی کثیری خدمتگزار با شرح وظایف و مسئوولیت های مختلف وجود داشت و نیز مجموع این خدمتگزاران زیر نظر یک سرخدمتکار دل سوز و امین به فعالیت خود مشغول بودند, روزها می گذشت و وضعیت این خانه خوب و مطلوب بوده; امورات, همه بر وفق مراد صاحبخانه می گذشت. هر یک از خدمتگزاران به خوبی به مسئوولیت های خویش عمل می کرد و هر گاه به هر دلیل یکی از آنها کم کاری و تخلفی می کرد توسط ارباب و با راهنمایی سرخدمتکار با تنبیهی مناسب روبرو گشته و مجددا" به وظایف خود می پرداخت. در همسایگی این منزل شخصی سکونت داشت که نسبت به این ارباب و جاه و جبروتش بسیار حسادت می ورزید و کینه ی دیرینه ای از او به دل داشت. او سوگند یاد کرده بود که به هر شکلی شده موجبات سقوط و فلاکت این ارباب خوشبخت را فراهم آورد; از این رو هر زمان که فرصتی به دست می آورد خدمتگزاران منزل را با توصیه های شیطانی خویش دعوت به تنبلی و سر کشی می نمود.

 تا اینکه روزی از روزها یکی از آن خدمتکاران که نسبت به سرخدمتکار حسادت می ورزید; با استفاده از راهنمایی های مکارانه ی آن همسایه ی حسود,  تلاش نمود تا با اندکی خود شیرینی و طنازی خود را در چشمان ارباب زیبا جلوه داده و توجه او را به خود معطوف دارد. نقشه ی او گرفت و ارباب مقداری مجذوب هنرنمایی ها و خود شیرینی های او گشت و او در چشم و دل ارباب جا باز نمود. همین امر موجب شد تا او از این محبت ارباب سوء استفاده نموده و در خصوص انجام وظایف روز مره ی خویش کوتاهی نماید. سرخدمتکار عاقل و امین که متوجه این قضیه گشته بود نزد ارباب رفته و او را از عواقب این «دل دادگی» بر حذر داشت, ولی متاسفانه ارباب خوش گذران به نصایح او توجهی ننموده و هر روز بیش از پیش, دست آن خدمتکار را در تنبلی و گاه دخالتهای نابجا در امور منزل باز می گذاشت. خدمتگزاران دیگر که نظاره گر این امور بودند با بهره گیری از راهنمایی های خبیثانه ی آن همسایه ی پلید برای دست یابی به چنین موقعیتی تلاش مشابه نموده و یکی پس از دیگری با طنازی ها و چاپلوسی های فراوان در برابر ارباب; خود را به او نزدیک نموده و قلب او را تسخیر خود نمودند. دیگر هیچیک از آنان به دستورات سرخدمتکار امین توجهی ننموده و به وظایف محوله و مسئوولیت های خویش عمل نمی کرد. و تلاش های فراوان سرخدمتکار دلسوز و دل آگاه برای بیدار ساختن ارباب از خواب غفلت ثمری نبخشیده و بدین ترتیب او نیز قدرت خویش را در مدیریت و تدبیر امور منزل از دست داد. کلیه ی امور منزل به هم ریخته و فشل گشته بود و در یکی از روزهای سیاه و تلخ بود که آن حادثه ی شوم یعنی «شورش وکودتا»ی خدمتکاران به طور کامل و علنی شکل گرفت. آنان با خوراندن دارویی لذت بخش ولی سحر کننده به ارباب او را مسحور خویش نموده و ارباب نگون بخت و حتی سرخدمتکار بیچاره به اسارت خدمتکاران در آمده و جای ارباب و خدمتکار عوض شد.

 آری از آن روز به بعد حاکم و ارباب منزل, آن خدمتکار حسود  بود و نوکران و خدمتکاران, همه در خدمت او و گوش به فرمان او بودند. او دستور می داد و ارباب, مسحورانه به اطاعت و فرمانبرداری از آنها مشغول بود و البته آنان برای آنکه بتوانند با خیال راحت به خوش گذرانی ها و فرمانروایی خود ادامه دهند تدبیر دیگری نیز اندیشیدند آنان به خوبی می دانستند که تنها راه شکست امپراطوری آنها, تدبیرهای آگاهانه ی آن سرخدمتکار امین و دل آگاه خواهد بود, از این رو برای اطمینان بیشتر او را در بند و غل و زنجیر نموده و آزادی او را بسیار محدود نمودند.

روزها به همین منوال می گذشت تا آنکه روزی فرصتی نصیب سرخدمتکار گردید, فرصتی که در آن بتواند با ارباب نگون بخت, خلوت نموده و با راهنمایی های مشفقانه و آگاهانه ی خود, مجددا او را به خود آورده و تا حدی آثار سحر آنها را از بین ببرد. او به ارباب خود فهماند که تنها راه رهایی از این فلاکت آن است که بندهای او را باز نموده و شبانگاهان با کمک هم ابتدا آن خدمتکار حسود یعنی سر دسته ی خدمتکاران خائن و سپس یکی یکی آن خدمتکاران سرکش و طاغی را در بند ساخته و بدین گونه زمام امور منزل را به دست گیرند. سر انجام اینگونه شد و با تلاشهای بی شائبه و دل سوزانه ی سرخدمتکار امین و نیز به خاطر اعتماد ارباب به او, همه چیز به روال سابق خویش برگشته و ... .

به راستی به نظر شما ارباب داستان ما چرا خطا نمود؟ آیا اگر ما به جای او بودیم, مرتکب چنین خطایی می شدیم؟ آیا فکر نمی کنید که ما نیز هم اکنون ممکن است در چنین وضعیت مشابهی قرار گرفته باشیم؟

آری هم اکنون. نگویید ما که ارباب متمکن و دارای خدم و حشم نیستیم تا چنین مشکلی برای ما پیش آید. خیر اشتباه نکنید; زیرا ما هم اکنون اینچنین بوده و دارای خدمتگزاران بی شماری هستیم; می پرسید «چگونه؟!» در پاسخ می گوییم: در مملکت وجود ما نیز «ارباب» و «سرخدمتکار امین» و «خدمتکار حسود و افزون طلب» و «خدمتگزاران دیگر» وجود دارد. ارباب این مملکت «من و شما» هستیم, سرخدمتکار امین و دلسوز, همان «عقل» ارزشمند و دور اندیش است و خدمتکار حسود همان «نفس اماره» و خدمتکاران  دیگر «غرائز و تمایلات نفسانی» انسان است.

 آری نفس و دیگر غرایز انسان, خدمتکارانی  خدادادی هستند که جهت گذران صحیح امور بدن و یک زندگی شایسته و مفید به انسان ارزانی گشته اند! خدمتگزارانی که وجود هر یک از آنها جهت بقاء‌ و پایداری زندگی و رفع نیازهای آن, کاملا" ضروری و لازم است و بدون هر یک از آنها نظام زندگی فردی و یا اجتماعی انسان مختل می گردد. غریزه هایی مثل «شهوت و تمایل به جنس مخالف» برای ادامه نسل و کسب آرامش های مادی و روحی در کنار همسر و فرزندان; غریزه ی «مادری» و «پدری» برای تکمیل آن هدف پیشین و لذت بردن از زندگی; غریزه های مربوط به «خوردن و آشامیدن و خوابیدن» نیز به منظور سلامت و بقاء انسان; غریزه ی «خشم و غضب» برای دفاع از خویش در برابر خطرات و حفظ حقوق خود در برابر دشمنان و دیگر غرایز خدادادی و مفید که وجود هریک لازم و ضروری است.

در مملکت وجود ما, سرخدمتکاری هوشیار و مدبر به نام «عقل» نیز تعبیه گشته تا سرپرستی این تعداد از خدمتگزارانِ گاه سرکش به او سپرده شده و با مدیریت شایسته ی خود آنها را کنترل و تدبیر نماید و از آنجا که خدمتگزاران مذکور گاه از مسؤولیت خویش, شانه خالی نموده و اگر نظارتی بر آنها نباشد طغیان می کنند و به جای «خدمت», «خیانت» می نمایند; وجود یک چنین موجود دل سوز و دل آگاهی کاملا" ضرورت داشته و بدون آن نظام زندگی انسان دگرگون شده و زندگی او شبیه زندگی حیوانات خواهد شد و صد البته این سرخدمتکار به تنهایی نمی تواند از عهده ی مشکلات بر آمده و اگر حمایت های بی دریغ و دائمی ارباب از او نباشد; نظام مملکت وجود مانند نظام منزلی خواهد شد که در ابتدای بحث به آن اشاره شد. این ارباب باید توجه داشته باشد که در همسایگی دیوار به دیوار خود دارای دشمنی «قسم خورده»[1] است. دشمنی  به نام «شیطان». دشمنی که تمام هم و غم خود را صرف ضربه زدن به او نموده و برای رسیدن به مقصد و تشفی دل خود کاملا" برنامه ریزی نموده و از راه های مختلف به ارباب غافل «یعنی من و تو» ضربه خواهد زد. حال با وجود چنین دشمنی در کمین, چگونه می توان آرام و بی خیال بود!؟ البته تنها راه مبارزه با او نیز بها دادن به «عقل» و «تامین نیاز های» اوست.

آری اگر به عقل و دستورات و نیازهای او توجه نشود; خدمتگزاران از طریق دسیسه چینی های شیطان و با فرماندهی نفس اماره, تبدیل به موجوداتی سرکش و یاغی گشته و در مملکت وجود انسان کودتا می نمایند که نتیجه ی این کودتا اتمام حکومت عقل و سقوط امپراتوری ارباب و پایان دوره ی خوشی های حقیقی خواهد بود.

 اما بها دادن به عقل و تامین نیاز ها ی او به چیست و راه آن کدام است؟ بی تردید پاسخ آن در لابلای کلام معصومین (علیهم السلام) بوده و

 انسان عاقل تنها از طریق پیروی از فرامین ایشان است که می تواند عقل خویش را در برابر خطرات و حوادث بیمه کرده و او را حاکم وجود خویش سازد.

 والسلام

«نوشته شده در سالروز فتح خرمشهر ....تقدیم به شهدای عزیز دفاع مقدس» 3/3/85