بسم الله الرحمن الرحیم

دعا (2)

عوامل مؤثر در استجابت دعا

در جلسه ی قبل گفتم که دعا سلاح مومن است و این اسلحه را از بین این همه اموری که دین به ما معرفی کرده است مانند "توکل" ، "صبر" ، "استقامت " داشتن و ... را برگزیده اند . پس معلوم می شود که دعا باید بسیار جامع باشد تا تمام آن فضایلی که "توکل" دارد را پشت سر بگذارد و تحت الشعاع قرار دهد و جزء اموری باشد که به عنوان سلاح به مومن هدیه داده شده باشد.

در بین اسلحه های مادی اگر فردی اسلحه ای داشته باشد و طرز استفاده از آن را یاد نگرفته باشد این اسلحه می تواند برای او خطراتی را به همراه داشته باشد. پس چون از دعا به عنوان یک اسلحه یاد کردیم می تواند هم منفعت و هم ضرر داشته باشد. یکی از ضررهای دعایی که درست استفاده نشود این است که نسبت به دعا حالت سرخوردگی و یاس و ناامیدی پیدا می شود. یاس آفت بسیار خطرناکی است که در قرآن نیز به آن اشاره شده است که " همانا تنها قوم کافر است که از خداوند مایوس می شود"

از جمله شرایط دعا گفتیم:« با "بسم الله" شروع کنیم، استغفار کرده باشیم، رو به قبله باشیم، دست به آسمان بلند کنیم، در سجده باشیم، عجله نکنیم، ملتمسانه حاجت خود را بخواهیم. خواسته ی ما هر چقدر ارزشمند تر باشد باید بیشتر وقت بگذاریم».

دیگر از آداب و شرایط دعا این است که باید از تمام موجودات غیر خدا قطع امید کنیم و فقط از خدا بخواهیم، حتی گوشه ی چشمی هم به کسی نداشته باشیم، زیرا در این صورت در دعا اخلاص نداریم. یعنی در یاری جستن از خدا باید اخلاص داشت و فقط از خودش کمک خواست. حالا خودش که می خواهد مشکل ما را حل کند از اسباب و وسایل مختلفی استفاده می کند و ممکن است مشکل را از طریق فلان آقا حل نماید و او می آید و به داد ما می رسد، این شانس نیست بلکه خدا در ذهن او می اندازد که بیاید و مشکل مرا حل کند و آن هم به خاطر دعایی بوده که من کرده ام.

اینکه انسان به جای درخواست از خدا، از بنده ی خدا تقاضایی کند و از خدا غفلت ورزد، یک نوع «استدراج» است که یک نوع عذاب است؛ یعنی: درجه درجه از خدا دور شدن و یعنی اینکه گاه خداوند متعال تدریجاً او را با نعمت دادن از خود دور می کند. مانند گدای بد پیله ای که لباسش بوی بد می دهد و برای رهایی از دستش، سریع یک پولی به او می دهیم که برود. گدا خیلی خوشحال می شود! در حالی که منظور ما راندن او از خود بوده و نه لطف کردن به او. البته این تشبیه است و تشبیه کاملی نیست. در مورد خداوند خلاص شدن از دست بنده معنا ندارد. پس این، یک نوع عذاب است که به شکل نعمت خودش را نشان می دهد.

حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و دیگر ائمه علیهم السلام در هنگام دعا آن گونه گریه می کردند که اشک هایشان جاری می شد و بر روی لباس آنها می ریخت بعضی از معصومین آن گونه گریه می کردند که وقتی سرشان را بلند می کردند سجده گاه آنها خیس می شد.

اگر ما نمی توانیم اشک بریزیم به این خاطر است که گناهان و خطاها و غفلت ها رقت قلبمان را از بین برده است.

حال عوامل مؤثر در استجابت دعا را مورد بررسی قرار می دهیم:

اوقات استجابت دعا:

روایات زیادی در مورد استجابت دعا بعد از نمازهای واجب آمده است. بنابراین تا نماز تمام می شود بلند نشویم و این فرصت های طلایی را نباید از دست داد و با عجله نماز را تمام کرده و به دنبال امور دنیوی برویم؛ بلکه با طمأنینه یک دعای جامع و خوب مثل عاقبت به خیری را بخواهیم. دعای عاقبت به خیری دعای با ارزشی است؛ باید از خدا خواست هر کاری که می کنیم عاقبت ما را ختم به خیر گرداند.

در صدر اسلام می بینیم بسیاری از اشخاص با پیامبر صلی الله علیه و آله رفت و آمد داشتند اما عاقبت آنها ختم به شرّ شد. نمونه ی آن "زبیر" است که از طرف حضرت رسول صلی الله علیه و آله ملقب به "سیف الاسلام " یعنی «شمشیر اسلام»  شد.  بعد از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فقط 4 نفر با علی علیه السلام بیعت کردند که یکی از آنها زبیر بود ببینید چقدر خوش سابقه بوده است، گفته شده زبیر یکی از کسانی است که توفیق داشت در موقع دفن فاطمه ی زهرا سلام الله علیه حضور داشته باشد در جنگ های پیامبر صلی الله علیه و آله شمشیرهای بسیاری زده است و دو جراحت عمیق برداشته بود. این آقا کسی است که از نظر مال دنیا سرمایه دار بوده است، ولی در عاقبت کار در زمان حکومت امیرالمؤمنین علیه السلام علیه ایشان خروج می کند و تا جایی ادامه می دهد که در لشگر دشمن کشته می شود!.

 آیا سرنوشتی بدتر از این می توان برای او تصور کرد؟ که با خروج بر امام عصرش از دنیا رفت و این خیلی بد است. " خوش سابقه ی بد عاقبت" !

پس اگر وقت تنگ است می توان یک چنین دعای جامعی را از خدا وند متعال درخواست نمود یا اینکه از خدا بخواهیم ما را درانجام اموری که او دوست دارد یاری نماید یا خدایا ما را فردای قیامت با نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله محشور بفرما!

یکی دیگر از اوقات استجابت دعا هنگام "سحر" است. می فرمایند: حضرت یعقوب علیه السلام وقتی می خواست برای آمرزش فرزندانش که یوسف را به چاه انداخته بودند دعا کند ندا رسید: «ای یعقوب دعایت را تا سحر به تاخیر بینداز، زیرا در سحر دعا و استغفار به اجابت نزدیک است». پس نیمه های شب از اوقات طلایی برای دعا کردن می باشد چون این اوقات از طرف خدا به آن ارزش داده شده است.

یکی دیگر از اوقات استجابت دعا هنگام افطار است و حضرت امیر علیه السلام می فرماید: «دعای روزه دار هنگام افطار مستجاب است». و باز حضرت می فرماید:

«دعا را در پنج موضع غنیمت بشمار: 1- در موقع تلاوت قرآن 2- در هنگام اذان که درهای رحمت باز است و حجاب ها کنار می رود. 3-هنگام نزول باران، -روایت داریم که وقتی باران می بارد شما دست به آسمان بلند کنید و دعا کنید زیرا در این موقع هم درهای رحمت الهی باز است.- 4- زمانی که دو صف شرک و اسلام به هم می رسند-یعنی هنگام جهاد و رزم - . 5-وقتی مظلومی دعا می کند.  که در این هنگام گفته شده: «آمین بگو» یعنی وقتی به بنده ای ظلم شده و دارد دعا می کند به خاطر او، دعای تو هم در این لحظه مستجاب است زیرا دعای مظلوم به اجابت نزدیک است و چون در رحمت باز می شود باید از این در رحمت استفاده کنیم و ما هم در کنارش دعا کنیم.

و در آخر می فرماید: «در این پنج موضع - بین دعا و خداوند- حجابی نیست و فقط عرش خداست».

یکی دیگر از اوقات استجابت دعا ما بین اذان و اِقامه است. حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: «دعا بین اذان و اقامه رد نمی شود».

دیگر از اوقات استجابت بین دو نماز واجب است که دعا رد نمی شود، پس تا تعقیبات نماز ظهر را نگفته، نماز عصر را به جای نیاوریم، زیرا با این کار یک فرصت طلایی را از دست داده ایم.

یکی دیگر از اوقات اجابت دعا ماه رمضان می باشد؛ هم چنین ماه رجب که پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می فرماید: «ماه رجب از ماه هایی است که دعا در آن، مسموع است» یعنی دعا در آن شنیده می شود.

دیگر اینکه هر عمل واجبی که انسان انجام می دهد، یک دعای او پذیرفته می شود .مثل این است که وقتی ما برای کسی کاری انجام می دهیم او نیز به ما چیزی می دهد.

البته در مورد خداوند متعال این گونه نیست زیرا ما بر گردن خداوند حقی نداریم و این لطف خداوند است که شامل حال ما می شود.

وقت نماز مغرب،نیز از اوقات استجابت دعاست و آن وقتی است که خداوند توبه حضرت آدم علیه السلام را پذیرفت.

البته انسان می تواند چند وقت طلایی را با هم جمع کند و استجابت دعا را قوی تر کند. وقتی آداب و وقت ها را با هم جمع کنیم و با خلوص نیت دعا کنیم انشاء الله مستجاب می شود.

اولیاء الله چه زیبا صاحب کرامت می شوند!؟ زیرا با خدا معامله کرده اند قفل درب بسته را با نام مادرشان زهرا سلام الله علیها باز می کنند، و ما سرمان به اسباب بازی های اطرافمان گرم است!.

دعا برای این انسان ها واقعاً سلاح است و ما حتی نمی توانیم آنها را باور کنیم! زیرا برای ما این کارها خَرق عادت  و غیر عادی است. ولی مگر برای خدا کاری دارد که با زبان یک عارف واقعی قفل را باز کند.

ما با این همه علمی که کسب کرده ایم چرا احساس رکود و خمودگی می کنیم و احساس می کنیم داریم درجا می زنیم. جز این است که ما فقط شنیده ایم و آنها را انبار کرده ایم و استفاده نمی کنیم؟

می گوییم: اراده ی ما ضعیف است، خوب اراده ی ضعیف را چگونه باید قوی کرد؟ مثلاً یک عضله ضعیف پا را چگونه قوی می کنند؟ جز این است که تمرین و ورزش مناسب انجام می دهند؟ اراده ضعیف را هم باید به کار کشید تا قوی شود، تا از حالت خمودگی بیرون بیاید. تا کی باید منتظر بمانیم که یک امداد غیبی از آسمان فرود آید؟ خداوند متعال در قرآن می فرماید:

«هرکه در راه ما جهاد کند ما راه را نشانش می دهیم».

تو یک قدم به سمت ما بیا تا ما صد قدم جلو بیاییم، تو با خلوص عبادت کن من لذت عبادت را به قلب تو می چشانم و نور عبادت را به قلب تو وارد  می کنم.

یکی دیگر از اوقات استجابت دعا هنگامی است که انسان در سجده می باشد چه در نماز و چه در غیر آن.

امام صادق علیه السلام می فرماید: چهار موقع از اوقات استجابت دعا است؛

1-    در نماز وتر

2-    بعد از نماز صبح

3-    بعد از نماز ظهر

4-     بعد از نماز مغرب

می فرماید: بعد از نماز مغرب سجده برو و در سجده دعا کن که هم خصلت ما بین الصلاتین را دارد و هم بعد از نماز مغرب تاکید شده است.

دیگر از اوقات استجابت دعا، روز جمعه است. روز جمعه سید و آقای ایام هفته است. در روز جمعه سه ساعت است که می فرماید «کسی در این ساعات دعا نمی کند مگر اینکه دعای او مستجاب است.»

آن ساعات عبارتند از:

 1- پس از اتمام خطبه های نماز جمعه تا موقعی که امام برای نماز آماده می شود و مردم صف ها را جهت نماز مرتب می کنند.

2- در آخر روز جمعه (عصر روز جمعه) موقعی که هنوز خورشید غروب نکرده که موقع خواندن دعای سِمات است، -که از دعاهایی است که سیره بزرگان دین ما بوده است.

3- از سحر روز جمعه تا طلوع آفتاب است.

در ارتباط با روز جمعه امام علی علیه السلام می فرماید: «در روز جمعه زیاد از خداوند بخواهد زیرا در روز جمعه ساعاتی است که دعا در آن مستجاب است و هر دعایی که بکنید مستجاب است مگر دعا برای قطع رحم که آن برآورده نمیشود و یا دعا برای گناه بکنی، یا عاق والدین باشد و بدانید که در روز جمعه کارهای خیر و شر مضاعف می شود.»

یکی از مواردی که مربوط به استجابت دعا می شود و نه اوقات دعا این است که می فرماید: «شما در هنگامی که در آسایش زندگی می کنید زیاد دعا کنید و دعا را نگذارید برای زمانیکه با مشکلی مواجه می شوید».

امام صادق علیه السلام می فرماید: «اگر می خواهید دعای شما در سختی ها و بلاها برآورده شود، یکی از شرایطش این است که هنگامی که در آسایش هستی اهل دعا باشی و صدای تو را ملایکه خداوند شنیده باشند و بگویند که این صدا همان صدای آشنایی است که قبلاً هم صدایش را می شنیدیم» و در ادامه می فرماید: «من از جد خود شنیدم که می فرمود: در دعا کردن پیشی بگیرید» یعنی قبل از این که به بلا بیافتی نیز با دعا کردن آشنا باش. مثلاً الآن که سالم و تندرست هستیم از خداوند بخواهیم که همیشه ما را سالم و تندرست بدارد.

امام صادق علیه السلام می فرماید: «کسی که می ترسد از بلایی که ممکن است به او اصابت کند شروع کند به دعا کردن».

دیگر از اوقات استجابت دعا " شب نیمه شعبان" است و به روایتی این شب یکی از شب های قدر نیز می باشد و نیز آمده است: «این شب را احیا بدارید». از امام رضا علیه السلام نقل است: «دعا در شب نیمه شعبان مستجاب است، زیاد ذکر بگو و استغفار کن و دعا کن و از پدرم حضرت موسی بن جعفر علیه السلام است که فرمود: دعا در شب نیمه شعبان مستجاب است».

دیگر از اوقات استجابت دعا "هنگام نماز شب" است.

امام باقر علیه السلام می فرماید: «وقتی که حضرت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم برای نماز شب حاضر می شدند، می فرمودند: «در این وقت منادی ندا می کند که آیا کسی هست که الآن دعا کند و من دعای او را مستجاب کنم». و هر چه به سحر نزدیکتر باشد افضل است. و این هنگام هدیه دادن مؤمن به خداوند می باشد. وهدیه خودتان را به پروردگار نیکو گردانید، تا خداوند هم هدیه شما را نیکو گرداند».

 خداوند متعال در یکی از آیات قرآن -که علما می فرمایند: در ارتباط با نماز شب وارد شده- می فرماید: برای پاداش نماز شب خوانها، خداوند چیزی را آماده کرده که نه چشمی دیده و نه گوشی شنیده و نه به مغز هیچ بشری خطور کرده است.  

ادامه دارد .......

لطفا با درج نظرات خود در قسمت

نظرات دیگران

مرا در جهت بهتر شدن مطالب یاری نمایید

با تشکر

التماس دعا